Powstanie państwa islamskiego i jego zagrożenie dla kultury i cywilizacji zachodniej stanowi
istotne zagrożenie dla biologicznej jak też kulturowej egzystencji cywilizacji
zachodniej. Nie przypadkowo obrońcy wartości chrześcijańskich i cywilizacji
opartej na tych wartościach formułują już od międzywojnia obowiązek
obrony tej cywilizacji. Z pojęciem cywilizacji łacińskiej wiąże się nazwisko
Feliksa Konecznego, który jako pierwszy podjął rozważanie na temat ścierania
się cywilizacji we współczesnym świecie i konsekwencji ścierania na współczesny
świat. Oprócz prof. Feliksa Konecznego w artykule niniejszym powołam
przykłady myślicieli, którzy uznają za niezbędne obronę wartości chrześcijańskich
oraz cywilizację łacińską wywodzącą się z tych wartości. Wydarzenia
ostatnich miesięcy, a zwłaszcza te z Paryża i na Bliskim Wschodzie, potwierdzają
konflikty cywilizacji oraz, że cywilizacje te mają wpływ na wojny.
Cywilizacja – pojęcie
Cywilizacja to według Feliksa Konecznego metoda ustroju życia zbiorowego
1. Społeczeństwo posiada taki ustrój życia zbiorowego, prywatnego (ro-
* Władysław Brzuzy – prowadzi Kancelarię Notarialną w mieście Ełk; e-mail: brzuzy@
neostrada.pl
1 Por. F. Koneczny, O ład w historii, Wrocław 1999, s. 8.
WŁADYSŁAW BRZUZY
150
dzinnego) i publicznego, taki system moralny, który tworzy swoisty amalgamat
cywilizacyjny2. Odmiany cywilizacji rozróżnia się wedle niego za pomocą
kultury, religii, języka oraz trójprawa tj. prawa rodzinnego, majątkowego
i spadkowego. Cywilizacje rozróżnia także stosunek do prawa prywatnego
i państwowego obywateli danej cywilizacji. Ocenia się także, czy życie publiczne
podlega etyce czy nie, oraz na ile życie człowieka zależy od sił materii,
na ile od sił ducha3.
Obecnie istnieje siedem cywilizacji: bramińska, żydowska, chińska, turańska,
bizantyjska, łacińska i arabska. Polska zaliczana jest do cywilizacji łacińskiej.
Dla jasności wywodu należy omówić cechy cywilizacji łacińskiej i myślicieli,
którzy jasno opowiedzieli się w obronie tej cywilizacji. Pojęcie „kultura”
używał Koneczny nie w znaczeniu wartościującym, lecz opisowym, odróżniając
kulturę od cywilizacji. Kultura wedle niego stanowiła poddział cywilizacji.
Cechy cywilizacji łacińskiej
Najpełniejszą teorię cywilizacji łacińskiej dał Feliks Koneczny. Wedle
niego cywilizacja łacińska jest cywilizacją personalistyczną4. Cechą jej jest:
monogamiczność małżeństwa, oparcie na etyce katolickiej życia prywatnego
i publicznego. Tylko cywilizacja łacińska wprowadziła pojęcie narodu5, tj.
ojczyzny i języka ojczystego. Wiek XX to wiek, w którym dwie cywilizacje:
bizantyjska i turańska stworzyły państwa totalne, oparte na totalitarnej etyce.
Etyka cywilizacji łacińskiej jako oparta na wychowawczej nauce Kościoła,
odrzuciła te modele państwa. Etyka ta dla wielu stała się przodowniczką prawa.
Nie należy mylić priorytetu wartości chrześcijańskich z państwem wyznaniowym,
lecz państwem gdzie prawo realizuje rozwój poprzez bogaty dorobek
myśli duchowej.
Zatem cywilizacji nie da się pogodzić, ponieważ każda z nich różni się
rodzajem i typem etyk. Jedne są kastowe (bramińska), a inne indywidualistyczne
(arabska). W ich ramach są różne narody i religie. Ich synteza jest niemożliwa.
Koneczny podaje jako przykład niemożności syntezy cywilizacji państwo
Aleksandra Wielkiego. Rozpadło się ono, gdyż trudno było pogodzić greckie
wzory wolności i godności obywatelskiej z tradycjami Persji. Epoka sarmacka
i przedrozbiorowa stanowi nieudaną syntezę kilku cywilizacji w Rzeczypospolitej.
Nietrafiony mariaż z Rosją i Kozacczyzną w XVII wieku wkrótce doprowadził
do upadku państwa. Różnice w ramach cywilizacji widać także na przykładzie
moralności. Rektor Uniwersytetu Krakowskiego Paweł Włodkowic
apelował by życie publiczne poddać religii tj. by polityka nie występowała
2 Por. tenże, Kulturologia polska XX wieku, A-K, Warszawa 2013, s. 560.
3 Por. tenże, O ład w historii, dz. cyt., s. 18.
4 Por. tamże, s. 41.
5 Por. tamże, s. 26.
W OBRONIE CYWILIZACJI ŁACIŃSKIEJ (ZACHODNIEJ)
151
przeciw miłości bliźniego6. Chrzest Polski w 966 r. to data szczególna. Od tego
momentu Polska stała się krajem, w którym cywilizacja wytworzona została
jako skutek nauki Kościoła, opartej na etyce katolickiej. Kościół dał państwu
Mieszka I prawo rzymskie. Wiedza o tym prawie wytworzyła charakterystyczne
dla wieków następnych pojęcie własności prywatnej. Zastąpiła ona własność
rodową, charakterystyczna dla państwa plemiennego, jakim było państwo Polan
do X wieku. Dziedziczenie własności, pojęcie własności i posiadania, prawo
rodzinne to instytucje, które w Polsce rozwinęły się dzięki prawu rzymskiemu.
Kultura łacińska i prawo państwowe rozwijały się w oparciu o antyczne
wzory doskonale przyswojone przez epokę sarmacką. W ślad za tym szła
znajomość kultury antycznej.
Obrona cywilizacji łacińskiej na przykładzie wybranych myślicieli
Feliks Koneczny (1862-1949)
W obronie cywilizacji łacińskiej (zachodniej) od wielu lat wypowiadają
się filozofowie, religioznawcy i politycy z różnych krajów. Już przed wojną,
Feliks Koneczny w dziele O wielości cywilizacyj (1935r.), stworzył koncepcję
filozofii historii i cywilizacji. To głośne przed wojną, jak również po niej dzieło
w swych rozważaniach na temat historii ludzkości wyłoniło ponad dwadzieścia
cywilizacji. Już przed wojną Feliks Koneczny w opozycji do Oswalda
Spenglera, autora Zmierzchu Zachodu (1922) uważał, że cywilizacja zachodnia
nie musi ulec zagładzie w rywalizacji z innymi cywilizacjami, takimi jak arabska,
bizantyjska, żydowska czy turańska (której spadkobiercą jest Rosja). Każda
z tych cywilizacji zakłada właściwe dla niej rozumienie człowieka i jego
przeznaczenie. Podstawą różnicą jest religia, stosunek do prawa (zwłaszcza
małżeństwa i własności) i tradycja kultury. Brak szacunku dla danej kultury
i tolerancji był podstawą rywalizacji i wojen przez wieki. Wyłonione w ramach
cywilizacji pojęcie narodu zakładało utożsamienie się w ramach danej cywilizacji
z narodem. W skrajnych przypadkach naród z narodem wybranym czy też
narodem o szczególnych przymiotach rasowych. Nazizm, nacjonalizm to pojęcia,
które ukształtowały się wskutek ideologii wywyższania własnego narodu.
Koneczny twierdził, że dzieje ludzkości można zrozumieć dopiero na tle ciągłej
rywalizacji cywilizacji. Rodzaj cywilizacji, determinacje, politykę, prawo, ekonomię
i typ państwa. Koneczny szczególne znaczenie pokładał w cywilizacji
łacińskiej. Termin łacińska wiąże się ze szczególną rolą Kościoła katolickiego,
który wychował ludy na narody w duchu Ewangelii i etyki katolickiej. Cywilizacja
łacińska w ślad za Ewangelią, stawia na podmiotowość człowieka i jego
afirmację7. Feliks Koneczny idzie daleko w nadaniu etyce katolickiej prymatu,
wręcz etyki narodowej. W pracy Etyki a cywilizacje wydanej przed wojną,
6 Por. tamże, s. 42.
7 Por. P. Skrzydlewski, Feliks Koneczny, w: Encyklopedia filozofii polskiej, t. 1, red. A. Maryniarczyk,
Lublin 2011, s. 704-708.
WŁADYSŁAW BRZUZY
152
a przedrukowanej w 2004 r. przez Dom Wydawniczy „Ostoja”, Koneczny pisze
„Wychowano nas (…) w atmosferze moralnej, którą można nazwać śmiało:
etyką trzech wieszczów. Uczyliśmy się na niej, że misją Polski jest wprowadzić
etykę do polityki, do życia państw i narodów. Tą chrystianizacją państw
zajmie się Polska, gdy odzyska niepodległość”8. Wiele lat po dziele Konecznego,
politolog Samuel Huntington opublikował artykuł w 1993 r. pod tytułem
Zderzenie cywilizacji, w którym stwierdza w ślad za Konecznym, że politykę
czasów powojennych zdominują starcia miedzy cywilizacjami. Różnice religijne
i kulturowe będą podstawą konfliktów. Dwadzieścia lat po opublikowaniu
artykułu Huntingtona świat ogarnęły wojny, konflikty. Państwo islamskie, polityka
Rosji stały się tego ucieleśnieniem. Narody Europy stanęły w obliczu
obrony cywilizacji zachodniej.
Koncepcja wielości cywilizacji jaką opisał Feliks Koneczny wywarła szeroki
oddźwięk także poza Polską. W Anglii historyk Arnold Toynbee angielski
przekład O wielości cywilizacji poprzedził przedmową. W Niemczech Anton
Hilckman wyrażał entuzjazm polskim myślicielem i jego dziełem. Feliks Koneczny
był cytowany jako myśliciel, który w sposób udany dokonał syntezy
teorii cywilizacji z katolicką myślą historiozoficzną. Podjęty przez Konecznego
wysiłek zbudowania teorii cywilizacji oparty został na konfrontacji z innymi
cywilizacjami. Była to konstrukcja polemiczna w stosunku do katastrofizmu
Oswalda Spenglera komunizmu nawiązywała wyraźnie do polskim myślicieli
mesjanistycznych.
Henri Massis (1886-1970)
Przedwojenny myśliciel Henry Massis, intelektualista prawicy katolickiej
i rojalista, wystąpił w obronie zachodniej cywilizacji humanistycznej, działając
we Francji pod sztandarem Akcji Francuskiej. Jego największym dziełem jest
praca Obrona Zachodu (Defence de l’Occident, Paryż 1927). Jest to fundamentalne
dzieło w obronie kultury łacińskiej, a wymierzone w pesymistyczną wizję
kultury w pracach historiozoficznych Oswalda Spenglera oraz Hermanna Keyserlinga.
Istotą zachodniej kultury jest to, że człowiek chce być. Nie jest on
przybudówką natury jak w filozofii orientu. W cywilizacji łacińskiej zachowana
jest autonomia osoby ludzkiej, co miało już miejsce w starożytności, a przeniesione
zostało do życia umysłowego zachodu przez chrześcijaństwo. Przeciwstawia
się to marksistowskiej filozofii mas. Panaceum na kryzys zachodu,
a nie jego koniec miał być buddyzm czy hinduizm. Niestety uprawiane są one
ze znużenia, snobizmu, a nawet naiwności9.
Teozofie wschodu zatracają podmiotowość człowieka. Ma on roztopić się
niejako we wszechświecie. Przesłaniem dzisiejszego człowieka nie jest importowanie
mistyki wschodniej, a poznawanie własnej tradycji duchowej, pozna-
8 Tamże, s. 40.
9 Zjawisko to dokładnie opisał polski psycholog prof. Henryk Jankowski w pracy pt. Hipisi.
W poszukiwaniu ziemi obiecanej, Warszawa 2003.
W OBRONIE CYWILIZACJI ŁACIŃSKIEJ (ZACHODNIEJ)
153
nie Absolutu. Massis propaguje więc, aby uczynić na nowo Europę chrześcijańską
ale w dialogu z Orientem.
Nikołaj Bierdiajew (1874-1948)
Autor pracy Nowe średniowiecze (wyd. 1924, wydanie polskie 1936).
Książka jest zapowiedzią zbliżającej się nowej epoki, tj. nowego średniowiecza,
która powinna nadejść w rozwoju ludzkości. Ta nowa epoka powinna
zmienić człowieka i odnowić go. Odnowienie to ma być tym, co proponował
Nikołaj Bierdiajew10. Ideał człowieka w średniowieczu wyrażał świadomość
jego tożsamości w duchu cywilizacji rzymskiej (państwo) i wartości chrześcijaństwa
(dekalog). Porzucenie chrześcijaństwa jako duchowego przewodnika
doprowadziło do nihilizmu i alienacji człowieka. Rewolucja we Francji, bolszewizm
i nazizm są dowodami tego procesu. W nowej epoce nastąpi prymat
sił duchowych nad materialnymi. Nie ma myśliciel na uwadze jakiegoś państwa
teokratycznego. Odwrotnie, chodzi o równowagę państwa (Królestwo
Cezara) i sił duchowych (Królestwa Bożego).
Leszek Kołakowski (1927-2009)
Swoista ewolucja duchowa od programowego ateisty do autora słów „(…)
samo chrześcijaństwo musi nieść odpowiedzialność za świat, do którego
formowania przyczyniał się przez stulecia”11. Pomyśleć, że słowa te napisał
nienawistnik Kościoła, który atakował go w ateistycznym czasopiśmie
„Argumenty”. Od końca lat 60-tych Kołakowski przeszedł ewolucję poglądów.
Porzucił marksizm pisząc o nim, iż był „największa fantazją naszego stulecia”
oraz, że „system ten jest intelektualnie martwy”12. Ubogość duchowa jaką niósł
ze sobą marksizm w praktyce zawiodła Kołakowskiego do chrześcijaństwa, w
którym szukał prawdziwego humanizmu. „Marksizm okazał się fantazją XX
wieku”13. Początkowo chrześcijaństwo interesowało Kołakowskiego jako
zjawisko kulturowe. Z czasem zrozumiał, że „(...) misją Kościoła w realizacji
zadań chrześcijaństwa jest odpowiedzialność za świat”14. „Kościół to nie tylko
wspólnota charyzmatyczna, to gwarant, rzecznik i tłumacz objawienia”15.
Filozofia oświecenia miała dać człowiekowi poczucie jego doskonałości bez
wiary. Wedle Kołakowskiego dylemat wiara czy rozum zakończył się rozpaczą
człowieka. Bez Boga człowiek miota się między utopią i rozpaczą16.
„Świat współczesny przechodzi obecnie poważny kryzys duchowy. Ateizm
staje się w wielu społeczeństwach czy środowiskach doktryną spo-
10 Por. N. Bierdiajew, Nowe Średniowiecze, reprint wydania z 1936.
11 L. Kołakowski, Czy diabeł może być zbawiony, Kraków 2006, s. 152.
12 B. Piwowarczyk, Odczytać Kołakowskiego, Częstochowa 1992, s. 143.
13 L. Kołakowski, Główne nurty marksizmu, Poznań 2000, s. 1206.
14 Tenże, Czy diabeł może…, dz. cyt., s. 152.
15 Tenże, Jeśli Boga nie ma…, Poznań 1999, s. 235-236.
16 Por. tenże, Czy diabeł może…, dz. cyt., s. 2.
WŁADYSŁAW BRZUZY
154
łeczną”17. Kołakowski poszukuje więc w chrześcijaństwie lekarstwa na zło
współczesnego świata. Chrześcijaństwo odradzało się wielokrotnie w historii.
Afirmuje godność człowieka i jego wielkość. Kołakowski wierzy w rzeczywistość
zła, ale dla niego Bóg nie umarł. „Życie i śmierć Jezusa mają więc podstawowe
znaczenie dla ludzkości w walce ze złem”18. To jednak nie wszystko.
W połowie lat osiemdziesiątych Kołakowski napisał esej pod przewrotnym
tytułem „Jezus ośmieszony”19. Esej ten stawia fundamentalne pytanie o znaczenie
Jezusa dla cywilizacji. Czy kultura światowa przetrwa, jeśli zapomni
Jezusa?20. Polemizując z tymi, którzy uważają dekalog za przestarzały, nie
pasujący do obecnych czasów, z tymi którzy „ośmieszają” nauki Jezusa dając
przykłady braku jego wpływu na ludzkość, czy nieobecności. Kołakowski odpowiada:
„Dlatego właśnie nieobecność Jezusa zapowiada śmierć cywilizacji,
której spadkobiercami wciąż jesteśmy; drugą zaś śmiercią Jezusa byłoby samoukrzyżowanie
tej cywilizacji”21.
W książce ośmieszony został nie Jezus lecz Ci którzy nie rozumieją jego
posłannictwa i nauk. Naiwnie szukają dowodów na historyczność Jezusa,
zmartwychwstanie bądź spekulują czy pierwsi chrześcijanie to tylko jakaś sekta.
Kołakowski pokazywał zatem, w jaki sposób ktoś poruszający się w obszarze
kultury świeckiej może odnaleźć humanistyczne wartości religii. Choć
był sceptykiem to z czasem coraz silniej ulegał pokusom religii, która nie tylko
dla niego stała się atrakcyjna.
Roman Dmowski (1864-1939)
W pracy Duch Europy, wznowionej przez wydawnictwo „Rekonkwista”
(Biała Podlaska, 2004) Dmowski analizuje zderzenie kulturowe ludów barbarzyńskich
z antycznym Rzymem wskutek najazdów w IV-V w. Dmowski
stwierdza, że cywilizacja tych ludów była na tyle słaba, że mogła jedynie kontynuować
dorobek duchowy antyku. Nowe ludy Europy pod przewodnictwem
Kościoła rzymskiego w ciągu wieków stworzyły na bazie antyku i chrześcijaństwa
umysłowość średniowiecza22. Duch Europy tam ma swoje korzenie.
Dmowski stwierdza w rozdziale Rzym i Chrześcijaństwo, że kultura europejska
to nie tylko geniusz prawny starożytnego Rzymu, gdzie prawa jednostkowe
stały się zasadą główną. To z antycznego Rzymu wywodzi się zasada, iż prawo
rzymskie istnieje dla obywatela23. Duch Europy zasadza się też na myślicielach
greckich. Jednak gdyby nie chrześcijaństwo antyk upadłby wskutek zderzenia
17 Piwowarczyk, Odczytać Kołakowskiego, dz. cyt., s. 157.
18 Tamże, s. 159.
19 L. Kołakowski, Jezus ośmieszony, Kraków 2014.
20 Por. tamże, s. 12.
21 Tamże, s. 53.
22 Por. R. Dmowski, Duch Europy, Biała Podlaska 2004, s. 43.
23 Por. tamże, s. 37.
W OBRONIE CYWILIZACJI ŁACIŃSKIEJ (ZACHODNIEJ)
155
z ludami barbarzyńskimi. Nastąpiło odrodzenie duchowe, które Europie dało
chrześcijaństwo, a nie potęga Rzymu. Cnoty rzymskie połączone z ideą przeznaczenia
człowieka ku przebóstwieniu uratowało kulturę człowieka24.
W miejsce patrycjuszy powstało nowe społeczeństwo, nowa moralność, która
rozlała się szeroką falą wśród niższych warstw. „Cywilizacja nowych ludów
europejskich stała się dalszym ciągiem ludów antycznych”25.
Państwo i prawo w cywilizacji łacińskiej
W niniejszym artykule należy podjąć oprócz analizy obrony cywilizacji
łacińskiej, także istotę państwa i prawa w cywilizacji łacińskiej, bowiem państwo,
prawo i moralność stanowią cechy cywilizacji i nie można ich analizować
bez opisania istotnych cech. Zatem cywilizacja łacińska to nie tylko moralność,
ale również odrębność poglądów na temat państwa i prawa. Feliks
Koneczny uznaje wyraźnie, że rozróżnienie typu cywilizacji zależne jest od
wyznawanej moralności oraz od wzorca państwa i prawa (spadkowego i małżeńskiego)
obowiązującego w danej cywilizacji.
Praca Konecznego poświęcona państwu i prawu w cywilizacji łacińskiej
została wznowiona przez wydawnictwo Antyk Maciej Dybowski26 w 1997 r.
jako reprint wydania z 1941 r. Oto najważniejsze tezy tej pracy:
§ państwo w cywilizacji łacińskiej jest organizmem opartym na etyce,
której istotą jest personalizm, nie zaś gromadność,
§ etyka obowiązuje nie tylko w życiu prywatnym, ale i publicznym,
§ państwo oparte jest na poczuciu narodowym, a strukturę w nim wyznacza
chrześcijaństwo,
§ rodzina monogamiczna jest podstawą prawa rodzinnego, a prawo prywatne
gwarantuje ochronę własności prywatnej.
Koneczny propaguje w tej pracy ideę samorządności obywatelskiej. Paradygmat
społeczeństwa obywatelskiego winien mieć jak najwięcej władzy. Źródłem
prawa jest etyka. Ona była wcześniej niż prawo. Nie ma jednej światowej
etyki. Etyka ma swoje normy w ramach danej cywilizacji. Prawo jest jej źródłem.
Państwo obywatelskie zastąpi państwo biurokratyczne27.
Zakończenie – cywilizacja łacińska i jej wyzwania w XXI wieku
„Daj nam poczucie siły i Polskę daj nam żywą...
jest tyle sił w narodzie, jest tyle mnogo ludzi...”.
(Konrad w Wyzwoleniu S. Wyspiańskiego, akt II)
Rechrystianizacja Europy to zadanie, chcemy tego czy nie, dla człowieka
XXI wieku. Massis, Koneczny czy wymienieni wyżej myśliciele mają na myśli
24 Por. tamże, s. 41.
25 Tamże, s. 43.
26 Por. F. Koneczny, Państwo i prawo w cywilizacji łacińskiej, Komorów 1997.
27 Por. tamże, s. 11-14, 25-35.
WŁADYSŁAW BRZUZY
156
dziejową rolę tych krajów, duchowe i polityczne posłannictwo, odrzucając
grzech rewolucji i nihilizmu. Czy uratujemy Europę przed islamem nie mając
tego na uwadze? W świetle analizy poglądów wyżej wymienionych myślicieli
zwolennikom zachowania kulturowego dziedzictwa Europy nie pozostaje bierne
przyglądanie się cywilizacyjnemu rozpadowi naszego kontynentu. Ich prace
pozwalają wysnuć wniosek, że obrona cywilizacji łacińskiej jest wyzwaniem
współczesnego człowieka w świetle ataków innych cywilizacji, których konsekwencją,
może być barbaryzacja moralności i życia publicznego kształtowanych
przez wieki w ramach cywilizacji łacińskiej. Wartości chrześcijańskie,
a zwłaszcza dekalog nie podlegają relatywizacji, a ich obrona stanowi przesłanie,
wedle którego człowiek zachodu nie jest w stanie zachować swoją odrębność
kulturową i cywilizacyjną. Od Chrztu Polski w 966 roku Polska weszła
w obowiązywanie rozwiązań przyjętych w prawie rzymskim na małżeństwo
i model państwa oraz prawa, jak też moralność opartą na wartościach chrześcijańskich.
Wydaje mi się, iż wykazałem w powyższym artykule również na
przykładzie wymienionych myślicieli, że współczesnemu człowiekowi grozi
utrata tożsamości ukształtowanej przez wieki, zarówno historycznie jak i cywilizacyjnie.
Polska należy w całości do cywilizacji łacińskiej, co potwierdza jej
historia od 966 roku. Utrzymanie jej należytego miejsca w Europie zależało
zawsze i zależeć będzie w przyszłości od supremacji sfery duchowej. Twórczość,
nauka, oświata, czyli jak to nazwał Koneczny Logos opierać się ma nie
na konfrontacji, lecz na krzewieniu misji cywilizacyjnej, w której prymat ma
mieć cywilizacja łacińska28. Rosnące zainteresowanie cywilizacją łacińską
oscyluje w kierunku zawłaszczenia jego myśli przez środowiska nacjonalistyczne,
które w oparciu o ksenofobię i wyraźne antysemickie zabarwienie
wypacza istotę cywilizacji łacińskiej.
IN DEFENSE OF LATIN CIVILIZATION (WESTERN CIVILIZATION)
Summary
The author's aim of the analysis presented in the article is an attempt of
answering the question: are we able to protect and save Latin civilization? His
considerations are based mainly on theories of Feliks Koneczny and Henri
Massis but also other philosophers, who agree that we should protect Christian
values, are mentioned. The author notices that Islamic State is a real danger to
biological and cultural existence of western Europe. He also points that we
should protect our own civilization from the external threat – especially
evoking last occurrences in Paris or Middle East, because they clearly show
that strives between civilizations might affect the armed conflicts. The article
reveals that protecting Latin civilization is a real challenge for contemporary
28 Por. Koneczny, Kulturologia polska..., dz. cyt., s. 563.
W OBRONIE CYWILIZACJI ŁACIŃSKIEJ (ZACHODNIEJ)
157
western society as it is facing permanent attacks from extraneous civilizations.
The author points that as a consequence we might suffer from debasement of
morals and losing our own unique identity.
Key words: Feliks Koneczny, Latin civilization, western civilization.
WŁADYSŁAW BRZUZY
Studia Ełckie 17/2, 149-157
2015
PRAWO / LAW
„Studia Ełckie” 17 (2015) nr 2
